حق و باطل در آینه ی عقل عملی

خطرات باور قطعی

آیا باورهای قطعی می تواند خطرناک باشد؟ این سخن برای هر صاحب فکر و اندیشه ای باید مهم باشد . زیرا معمولا عملکرد 

یک فرد خواه دانشمند، یا فیلسوف، یا فقیه یا ملحد یا هر انسانی که به یک چیزی (هر چه باشد) معتقد است چنین است 

که با قاطعیت از یافته ها و بافته ها ذهنی خود بصورت یک باور محکم دفاع می کند و ذهنیت های دیگری را با قاطعیت طرد و

محکوم  می کند. ولی گذشت زمان (تاریخ) بطلان بسیاری از یافته ها و بافته ها و باورها را آشکار نموده است. از این رو تاریخ 

چیزی جز نمایش و صحنه ی زد و خورد باورهای متقابل نمی نماید. شاید در عالم واقع گریز%:8.9!از این وضعیت نباشد و نگارنده 

خود نیز مصداقی از این موقعیت توصیف شده است.  

اگر شخص الف به عقاید خود 100% ایمان داشته باشد، به این معنی که او معتقد باشد عقایدش کاملاً درست هستند، 

پس او می‌تواند به خود این اجازه را بدهد که با هر کسی که مخالف عقاید خود می یابد یرخورد فیزیکی شدید کند و در صورت 

لزوم او را از میان بردارد. حال در نظر بگیرید که شخص ب نیز به عقاید خود ایمان صد در صدی دارد  و معتقد است که محتویات 

بسته ی عقایدش کاملاً صحیح است، و این عقاید کاملاً مخالف عقاید شخص الف است. در این صورت چه باید کرد؟ 

هر یک از طرفین خود را "حق" و طرف مقابل را "باطل" می داند. اگر میان آن دو فرد یا جامعه جنگ رخ دهد، چه خواهد شد؟ 

بدیهی است تنها کسی احساس حقانیت خواهد کرد که خود را پیروز نبرد می بیند. توانایی و لذت غلبه و پیروزی روان شخص 

یا جامعه ی غالب را چنان سرشار از احساس افتخار و غرور می کند که نمی تواند احساس دیگری جز حقانیت کند. معمولاً 

ادراک (عقل نظری) بازندگان به علت شکست، اعتماد به نفس خود را از دست داده و بتدریج احساس محق بودن را در خود 

از دست می‌دهند (عقل عملی). 

نکته ی دیگر این است که در نزد عموم مردم حق و باطل مفهوم مجرد و منطقی ندارد. آنها منطق و حق و باطل را در زبان و 

قضاوت و جهت گیری و موضع‌گیری شخصیت‌های‌اشان می‌شناسند. تاریخ جلوه ی عقل عملی است و نه عقل نظری. مردم با 

عقل نظری زندگی نمی کنند بلکه با عقل عملی اشان کار می کنند. 

ایمان به طور کامل با عقل عملی مرتبط است و نه با عقل نظری. شیطان هم بر اساس عقل عملی اش قضاوت کرد و 

درستی و نادرستی را در محک عقل عملی خود سنجید. نه فقط شیطان که عموم مردم نیز هم چون شیطان عمل می کنند.