دین و سازمان

اگر ابعاد تشکیل دهنده ی دین را شامل سه بعد 1- فقه  2- اخلاق  3- عقاید بدانیم، تردیدی نیست که رسول اکرم (ص(بیش از هر چیز در "اخلاق" و "عقاید" فردی و اجتماعی مردم تغییر و اصلاح ایجاد کردند. احکام عملی (فقه اصغر) دو دسته اند امضایی و تاسیسی. حجم عمده ی احکام عملی در صدر اسلام بیشتر امضایی است. یعنی پیامبر گرامی اسلام (ص( اکثریت قاطع روشهایی جاری در نظام اجتماعی عصر و جامعه ی خویش را امضا کردند. تعداد احکام تاسیسی زیاد نبودند. بنابراین اسلام قصد وضع روشهای مدیریتی نوینی ندارد. این متخصصان رشته های مختلف هستند که ساختارها و فرآیندها و روشهای گوناگون مورد نیاز را مهندسی (حذف و ایجاد و ترکیب)  می کنند. کسانی که در پی وضع ساختار و فرآیندها و روشهای اسلامی برای سازمانهای گوناگون (تولیدی و خدماتی) هستند به  هیچ نتیجه ی محسوس و عملگرایانه ی بهره وری (کارآمد و اثربخش) دست نخواهند یافت. البته بسان پیامبر اعظم اسلام (ص) امکان اصلاح و تغییر در 1- افکار (عقاید و اندیشه ها) و 2- اخلاق فردی و اجتماعی ممکن است. این که سازمانها چه تولیدات یا خدماتی را ارایه کنند در مرحله ی "فکر و اندیشه" است. می توان مکانیزمهایی را طراحی کرد و اطمینان حاصل کرد که "برنامه ها" مغایرتی با شریعت (احکام فقهی) نداشته باشند. یعنی در سطح احکام فقهی می توان گفت که احکام فقهی کارکرد کنترلی دارند و نه ماهیت برنامه ریزی و سازماندهی. هم چنین می توان گفت که دین در سازمان می تواند در حفظ و ارتقای "اخلاق" و نیز در تصحیح "عقاید  و اندیشه ها" کارکرد داشته باشد.